دهه اخر ماه مبارك رمضان واعتكاف

تالیفات

دهه اخر ماه مبارك رمضان واعتكاف

• توسط علی
• ۱۳۹۴ بيست و يکم تير
• 3132
• 0

وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا إِلى‏ إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ [1] .

إعتکاف و مسائل پیرامون آن، بحث امروز ماست، إعتکاف عبارت از توقّف و ماندن در مسجد به قصد عبادت است، لذا صرف ماندن در مسجد بدون قصد عبادت، یا به عنوان عبادت دیگری إعتکاف نامیده نمی شود، معتکف باید قصد إعتکاف و نیت آن را بکند .

إعتکاف، در هر زمانی از سال که روزه در آن صحیح باشد، جایز است. لذا در غیر عید فطر و قربان، که روزه در آن جایز نیست، معتکف می تواند در تمام ایام سال با توجه به شرایط و ویژگی های إعتکاف به این عمل إقدام کند، اما بهترین زمانی که برای إعتکاف در نظر گرفته شده است، طبق روایات دهه آخر ماه رمضان است، که إن شاء الله عرض می کنیم .

إعتکاف عملی مستحب است، وجوبی برایش تعیین نشده است و اما ممکن است به سبب نذر، عهد یا به سبب قسم یا شرط ضمن عقد و مانند این ها واجب شود، حالا بحث در این است که آیا إعتکاف إستیجاری هم إمکان هست ؟ یا إمکان انجام إستیجاری إعتکاف هم وجود دارد یا خیر ؟ نوعاً فقها می فرمایند : إعتکاف إستیجاری، مشکل است .

بعضی از فقهای بزرگوار نظر مبارکشان بر این است که شخص معتکف می تواند، برای خودش یا به نیابت از میّتی، معتکف شود . اما إعتکاف از سوی حضرات ائمه معصومین ( ) مگر به قصد رجاء باشد و إلا توصیه ای به این مورد نشده است .

شرایطی برای إعتکاف در نظر گرفته اند، که از جمله شرایط آن، إیمان، عقل، قصد قربت داشتن، روزه بودن در ایام إعتکاف با شرایط ویژه که در رساله های عملیه مراجع موجود است، إعتکاف کمتر از سه روز نباشد، در مسجد جامع و مسجد پر رفت و آمد محل انجام شود، برای زن إذن شوهر از شرایط إعتکاف است، برای فرزندان، إذن پدر و مادر از شرایط إعتکاف است، برای کارمند و کارگر إجازه صاحبکار و مسئول إداره جزء شرایط إعتکاف است، مرخصی قانونی گرفتن از شرایط إعتکاف است، از مسجد خارج نشدن نیز از شرایط إعتکاف و معتکفین است .

مسائل دیگری هم در باب إعتکاف آمده که مشروح آن در بیانات و رساله های مراجع و مفاتیح مرحوم حاج شیخ عباس قمی(ره) بیان شده است و مراجعین می توانند به آنجا مراجعه کنند .

این اعتکاف یعنی ماندن در مسجد و توقف در مسجد و معابد، مربوط به زمان خاصی نیست، عرض کردیم که إعتکاف از نظر مکان محدودیت دارد، چون باید در مساجد جامع برگزار شود، از نظر زمان مقیّد است به اینکه سه روز کمتر نباشد، اما از نظر طول سال، هر زمان که إمکان روزه گرفتن برای فرد وجود داشته باشد، إمکان إعتکاف هم هست .

مرحوم علامه مجلسی(ره) می فرمایند : إعتکاف، إختصاص به إسلام ندارد، بلکه در ادیان الهی گذشته هم بوده است، در کتاب تذکرة الفقهاء در بحث إعتکاف می فرمایند : وَ هُوَ مَشروعٌ فِي شَريعَتِنا وَ الشَّرائعُ السّابِقَةُ، مُستَحَبٌّ بِإجماعِ العُلَماءِ[2]. إعتکاف در إسلام و دیگر أدیان إلهی تشریع شده، یعنی شارع مقدس به آن فرمان و دستور داده است، توصیه کرده و به اتفاق تمام علماء و دانشمندان إسلامی از مستحبات است .

در روایات متعددی ما إعتکاف را در أدیان گذشته می بینیم، إعتکاف در غارها، بیابان ها، کوهها، افرادی می رفتند در مراکزی، خلوت می کردند و مشغول به مناجات و راز و نیاز می شدند .

تذنيب قال الطبرسي رحمه الله قيل إن سليمان ع كان يعتكف في مسجد بيت المقدس السنة و السنتين و الشهر و الشهرين و أقل و أكثر يدخل فيه طعامه و شرابه و يتعبد فيه فلما كان في المرة التي مات فيها لم يكن يصبح يوما إلا و تنبت شجرة كان يسألها سليمان ع فتخبره عن اسمها و نفعها و ضرها فرأى يوما نبتا فقال ما اسمك قال الخرنوب قال لأي شي‏ء أنت قال للخراب فعلم أنه سيموت فقال اللهم أعم على الجن موتي ليعلم الإنس أنهم لا يعلمون الغيب و كان قد بقي من بنائه سنة و قال لأهله لا تخبروا الجن بموتي حتى يفرغوا من بنائه و دخل محرابه و قام متكئا على عصاه فمات و بقي قائما سنة و تم البناء ثم سلط الله على منسأته الأرضة حتى أكلتها فخر ميتا فعرف الجن موته و كانوا يحسبونه حيا لما كانوا يشاهدون من طول قيامه قبل ذلك. و قيل إن في إماتته قائما و بقائه كذلك أغراضا منها إتمام البناء و منها أن يعلم الإنس أن الجن لا يعلم الغيب و أنهم في ادعاء ذلك كاذبون و منها أن يعلم أن من حضر أجله فلا يتأخر إذ لم يتأخر سليمان ع مع جلالته و روي أنه أطلعه الله سبحانه على حضور وفاته فاغتسل و تحنط و تكفن و الجن في عملهم[3]

باز مرحوم علامه مجلسی از مرحوم طبرسی نقل می کنند که حضرت سلیمان بن داوود اعتکاف های طولانی داشتند. تا آنجا که می فرمایند : حضرت سلیمان اعتکاف های طولانی را انجام می دادند و برای ایشان غذا می آوردند، برای موارد ضروری فقط از مسجد خارج می شدند، و دارد که حضرت سلیمان در هنگام مرگ در حال إعتکاف بود که از دنیا رفت .

حضرت موسی ( ) در مدت چهل روزی که برای گرفتن کتاب آسمانی به کوه طور عزیمت کرده بودند، روزه گرفتند و در حال اعتکاف بودند .

حتی روایتی دارد که کسی از پیغمبر سؤال کرد، که من در زمان جاهلیّت نذر کردم که إعتکاف کنم، حالا که إسلام آمده باید به نذرم عمل کنم ؟

پیامبر فرمودند : به نذرت عمل کن[4].

و سنن ترمزی که این سؤال را از پیامبر اکرم می کند و ایشان اینگونه پاسخ می دهند که به نذرت عمل کن.

در فرمایشات معصومین ( ) بیشترین روایات درباره اعتکاف از خود پیامبر اکرم ( ) نقل شده است،  هم کتب شیعه و هم کتب اهل تسنن، یعنی منابع شیعه و سنی در کتب مختلف گوشه و بخش هایی از سخنان و فرمایشات پیامبر اکرم را نسبت به اعتکاف نقل کردند،

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( ) قَالَ اعْتَكَفَ رَسُولُ اللَّهِ ( ) فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي الْعَشْرِ الْأَوَّلِ ثُمَّ اعْتَكَفَ فِي الثَّانِيَةِ فِي الْعَشْرِ الْوُسْطَى ثُمَّ اعْتَكَفَ فِي الثَّالِثَةِ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ ثُمَّ لَمْ يَزَلْ يَعْتَكِفُ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ[5] .

روایتی را از ابوغریبه نقل می کنند[6]؛ که پیامبر در هر ماه رمضانی معتکف می شد و در آخرین ماه رمضان عمر شریفشان بیست روز در حال اعتکاف بودند .

نوعاً روایاتی که آمده است، دلالت دارد بر اینکه دهه آخر ماه رمضان را پیامبر برای اعتکاف انتخاب می کردند. در سنن کبری روایات زیادی نقل شده است، در کنز العمال، بدایع الصنایع به نقل از فقه المقارم، کتاب السام و در کتب شیعه هم که میزان الحکمه در واژه اعتکاف، وسائل الشیعه، جلد 7، مستدرک الوسائل، سفینه البحار، زاد المعاد علامه مجلسی(ره) و کتب دیگر در باب اینکه در دهه آخر ماه رمضان، پیامبر ( ) اعتکاف می فرمودند، روایات متعددی رسیده است.

• برچسب ها