تالیفات

نظافت در اسلام

• توسط علی
• پنج شنبه 25 اسفند 1390
• 4935
• 0

بِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم
اَلحَمدُللهِ رَبِّ العالَمینَ وَالصَّلوةُ
وَالسَّلامُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرینَ.

قَالَ رَسُولُ الله(صلی الله علیه وآله) : اَلنِّظَافَةُ مِنَ الإیِمَان .
نظافت و پاکیزگی در اسلام، یکی از مباحثی که در جامعه ما مطرح است و در گذشته نیز مطرح بوده و در آینده هم مطرح خواهد بود، بحث نظافت است.
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) در بیان أهمیت نظافت و بهداشت تن و رابطه آن با أبعاد معنوی و وجودی انسان فرمودند : نظافت را از ایمان دانستند و مؤمن را پاک و نظیف و کسی که رعایت نظافت می کند؛ از مؤمنین و نشانه های ایمان او بر شمردند، به این معنا که اگر نظافت را کامل رعایت نکند، ایمان کاملی هم ندارد .
مولی موسی بن جعفر (علیه السلام) در روایتی؛ در رابطه با نظافت بدن، ده مطلب را جزء سنّت می شمارند و مستحب می دانند و این چنین می فرمایند :
مسواک زدن، شستن دهان، إستنشاق بینی، شانه زدن سر، ختنه کردن، برطرف کردن موی زیر بغل و قسمت های مختلف بدن، ناخن گرفتن، حمام رفتن و شستشوی بدن، و می فرمایند که نظافت ظاهر انسان با پاکی روح او پیوند دارد.
اصولاً پیامبر، پیام آور پاکی و نظافت بودند، نوشته اند در احوالات رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) : وقتی مردم با پیامبر ملاقات می کردند، اولین ویژگی ای که از آن بزرگوار چشم و دلِ هر بیننده ای را نوازش می داد، آراستگی، پاکی و زیبایی آن حضرت بود .
در عین حالی که در إسلام قرض کردن مذموم است و مذمّت شده است که بدون دلیل کسی از کسی قرض بگیرد، اما إسلام بخاطر اهمّیتی که به نظافت و بهداشت تَن و خانواده، قائل شده است، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند : هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، إزاله و برطرف کردن موی عانه، زیر بغل را تا چهل روز به تأخیر نمی اندازد، اگر امکان آن را نیافت، قرض کند و بیش از این در این کار تأخیر نکند، یعنی اگر لازم شد برای برطرف کردن موی زاید بدن، کسی قرض کند، این قرض را شارع مقدس جایز دانسته اند .
پیغمبر در نظافت و پاکی لباس و بدن، بی نظیر بودند. یک آدابی در وضو و در غسل مرسوم است، که همه آنها را پیامبر به نحو احسن انجام می دادند، علاوه بر آن دارد که اکثر روزها بدن خودشان را شستشو می دادند و این شستشو دادن و نظافت را عبادت می دانستند. یعنی در حقیقت این هم نوعی از اعمال عبادی آن بزرگوار به حساب می آمد .
إسلام در رابطه با بهداشت دهان و دندان، و نظایر این ها دستورات فراوانی را داده است که گاهی انسان در أحکام اسلام، وقتی تفکر عمیق می کند؛ توجه او به  مسائلی جلب می شود، که ریزه کاری ها و دقت إسلام را در مسایل می رساند .
در شرع  مقدس إسلام؛ جاروب زدن و پاکیزه نمودن حیاط خانه را مستحب شمردند، اولیاء خدا دوست نداشتند ظرف ها را به صورت ناشسته رها کنند، لذا می فرمایند : شب ها پیش از خواب، روی ظرف ها را بپوشانید. به خاطر احترامی که برای محیط زیست و أطراف؛ قائل بودند؛ إجازه نمی دادند که افراد کنار چاه آب آشامیدنی یا زیر درخت میوه دار یا بین قبرهای مردم، در جاده ها و محل عبور و رفت و آمد مردم و در محیط و حیاط خانه ها، قضای حاجت و دستشویی و توالت کنند، در این مراکز؛ این عمل را ممنوع می کردند. به معنای اینکه محیط زیست، محیطی که همه در آن زندگی می کنند، یک محیط عام است و نظافت و پاکیزگی محیط، شرط زندگی یک مسلمان است.
عطسه ای که امروز دانشمندان و پزشکان و أطبا می گویند، می تواند میکروب را در فضا پخش کند، اسلام در 1400 سال قبل، به گفته پیامبر اکرم حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) برای ما بیان کرده است : وقتی عطسه می کردند، با پارچه یا دستمالی، جلوی دهانشان را می گرفتند و آهسته عطسه می کردند . نیز در موقع خمیازه کشیدن، دستشان را برابر دهانشان می گرفتند. این ها همه به همان معنای نظافت و پاکیزگی محیط زیست است .
از دستوراتی که اسلام نسبت به نظافت بیان کرده است، شستشوی بدن، شستشوی لباس، برطرف کردن چرک و بوی بد از ظاهر بدن است، در روایاتی این چنین بیان شده است که مورد غضب و خشم خداوند است، کسی که از وجود او؛ بوی چرک و تعفّن و از رخت ها و لباس او بوی تعفن بیاید .
دومین أمری که مورد توصیه فراوان، و آداب و شرایط خاصّی در دین إسلام برای آن قائل شده اند؛ حمان رفتن است؛ پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: چه خوب اتاقی است حمام، چرا که آتش جهنم را به یاد می آورد و چرک و سنگینی بدن را از بدن زائل می کند .
چندین مستحب و مکروه در باب حمام رفتن آمده است که بیانگر اهمیتی است که اسلام برای نظافت قائل شده است. جمع کردن مو و ناخنی که از بدن جدا شده است، در اسلام سفارش زیادی برای آن شده است؛ حتّی در بعضی از موارد دفن آن توصیه شده و این نشانگر أهمیت إسلام به محیط زیست است .
زایل کردن موی زیر بغل از زن و مرد، در إسلام مستحب است                                                                                                                                                                                                                              و مکروه شمردند دراز کردن یا بلند گذاشتن آن و در آن شرایط زمانی می فرمودند: شیطان در آن پنهان می شود، که مراد همان میکروب ها و چرک و کثافاتی است که ممکن است در داخل این موی جای بگیرد .
زائل کردن و برطرف کردن موی دماغ از دستورات شارع مقدس است. گرفتن سبیل و تنظیم کردن سبیل از سنّت پیامبر اکرم است؛ مکروه است که کسی سِبیل خود را بیش از حدّ و بیش از اندازه بلند نگه دارد .
ناخُن گرفتن از مستحبّاتی است که در إسلام به آن سفارش شده و باز گفته شده است که به دندان ناخن تان را نجوید و نگیرید .
مسواک کردن، از سنّت هایی است که خداوند یا پیامبر اکرم می فرمایند : آنقدر جبرئیل مرا به مسواک وصیّت می کرد، که گمان کردم نزدیک باشد که مسواک را واجب کند، و اگر مشقّت امت را ملاحظه نمی کردم، مسواک را بر ایشان برای هر نماز، واجب می کردم .
در روایتی دیگری دارد که دو رکعت نماز بعد از مسواک کردن، محبوب تر است از هفتاد رکعت نماز بدون مسواک .
زینت کردن مرد، آرایش کردن محاسن به تعبیری، خضاب کردن آن یا شستشو دادن آن، رسیدگی به آن و موی سر و شانه کردن و إصلاح موی سر و بدن، لباس تمیز و نظیف و به اصطلاح در خور شأن پوشیدن لباس، برای مردان که در روایت دارد که عفت زنان را زیاد می کند .
انگشتر به دست کردن؛ از مستحباتی است که در اسلام به آن سفارش شده است. نگاه کردن در آینه، دیدن خود در آینه، و برطرف کردن عیوب ظاهری و بعد حتی دعاها و مستحبّاتی هنگام دعای در آینه هست، که دعا کند خدایا، همانگونه که صورت من را زیبا خلق کردی، سیرت و خلق من را هم زیبا خلق کن .
حتی سرمه کشیدن از سنّت است، که البته بیشتر منظور برای خانم هاست که برای شوهرانشان این چنین زینت کنند . خضاب، رنگ و إستفاده از تزیینات .
استعمال عطر از سنت و اخلاق پیغمبر است، قلب را محکم می کند . پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند : از دنیای شما سه چیز مورد علاقه من است و إختیار کردم. من عطر و زن و نماز را دوست دارم، که بعد می فرمایند : نور دیده من نماز است. هدیه ای اگر برایشان می آوردند که عطر بود، آن را پس نمی دادند. بخش زیادی از هزینه های زندگی پیامبر را، خرید عطر و روغن هایی که برای بدن از آنها استفاده می کردند، تشکیل می داد. یا در خانه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) جای مخصوصی بود که پیامبر همیشه در آنجا عطر استفاده می کردند. دیگران گاهی پیامبر را با همین بوی خوششان می شناختند.
در روایت دارد، کسی گفت : وقتی پیغمبر دست بر سرم کشید و مرا مورد محبت قرار دادند، بعد از مدت ها من بوی عطر پیامبر را از خودم إستشمام می کردم. به ما دستور دادند، رخت و لباس را با امکانات خوشبو کننده، استفاده کنیم. روغن مالی یا همین کِرِم های مرطوب کننده و لطیف کننده ای که امروز مرسوم است، استفاده از روغن و کرم از دستورات شارع مقدس و پیامبر گرامی اسلام است
خلاصه در مجموع، نظافت و پاکیزگی آن فرمانی است که در اسلام آن قدر که به آن اهمیت داده شده، به سایر موارد أهمیت داده نشده است .
نقل می کنند : امام صادق (علیه السلام) وارد حمام می شدند؛ عبد الله بن مسکان می گوید : ما هم با گروهی از حمام بیرون می آمدیم. امام به ما فرمودند : خداوند تقوای شما را زیاد کند، بعد ما نمی دانستیم که جواب امام را چه بدهیم. امام حمام تشریف بردند، ما ایستاده بودیم، وقتی امام از حمام بیرون تشریف آوردند. ما هم همان جمله را به امام گفتیم. امام در جواب ما فرمودند: طَهَّرَکُمُ الله؛ خداوند شما را پاک گرداند. یعنی برای نظافت و حمام آدابی را مراعات می کنند که به این معنا که حتی رفت و برگشت حمام، سخنانی دارد و مسائل مخصوص به خود دارد .
علی ایِّ حال، مسواک زدن، بوی خوش استعمال کردن، سرمه کشیدن، خضاب کردن، نعمت های خدا را به یاد آوردن، خواب و استراحت به موقع داشتن، به سبزه نگاه کردن، با آب مأنوس بودن، تمام این ها مواردی است که در اسلام برای نظافت به آن توجه شده است .
در خبری آمده است که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) می فرمودند: در این دنیا، عطر زدن و زن و نماز را بسیار دوست می دارم و درباره نماز ادامه می دادند که قُرَّةُ عَیْنِی فِی الصَّلاة؛ که ما قبلاً اشاره کردیم. بعد در دنباله این روایت، روایتی است که حضرت از خوردن چیزهای بودار که مردم را اذیت می کرد، پرهیز می کردند. مخصوصاً وقتی که سیر بود، علی ای حال آنچه که در اینجا به نظر می رسد، استفاده از آنچه که بوی بدی در دهان ایجاد می کند و مشکل برای اطرافیان ما ایجاد می کند، منع شده است.

وَالسَّلاَمُ عَلَيْكُم وَ رَحْمَةُ الله.

• برچسب ها