مناجات شعبانیه؛ دعایی با عالی ترین مضامین دینی

حجت الاسلام علی اصغر تقوی، رییس مرکز فقهی جوادالائمه و عضو نخبگان تبلیغ خراسان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، پیرامون مناجات شعبانیه در روزهای پایانی ماه شعبان و در آستانه ماه مهمانی خدا با قرائت فراز «وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ یُدِیمُ ذِکْرَکَ وَ لا یَنْقُضُ عَهْدَکَ وَ لا یَغْفُلُ عَنْ شُکْرِکَ وَ لا یَسْتَخِفُّ بِأَمْرِکَ» بیان داشت: خدایا از تو می‏خواهم که بر محمد و دودمانش درود فرستی و مرا از آنان قرار دهی که همواره به یاد تواند و پیمان تو را نمی‏شکنند و از سپاس تو غافل نمی‏شوند و فرمانت را سبک نمی‏شمرند.

وی افزود: کلام معصوم فراتر از آن است که غیر معصوم بتواند پیرامون ادراک و فهم آن تدبر واقعی کند در کلام و بیان معصومان(ع) یک تفسیر عادی و روان و در خور فهم آحاد جامعه وجود دارد و یک مفهوم هم در توان عرفا، فقها، دانشمندان، مفسران، روات حدیث و ژرف نگران وجود دارد و یک ادراک کلی و تفسیر خاص هست که قطعا فقط از عهده معصوم دیگر بر می آید و در توان مردم عادی نیست. به تعبیر دیگر همان گونه تفسیر قرآن با قرآن شکل می گیرد و فقط قرآن است که می تواند بعضی از قرآن را تفسیر کند در کلام معصومان هم اسراری نهفته است که انشاء الله از سوی حضرت بقیة الله که خود از معصومان هستند تفسیر خواهد شد.

مضامین ارزشمند توحید، سیاست، ادب و معاد

استاد حوزه و دانشگاه خراسان گفت: یکی از مصادیق واقعی این مطلب مناجات شعبانیه است این مناجات که خود کلام معصوم است یک تفسیر ظاهری و یک تفسیر باطنی دارد. در این مناجات از عباراتی استفاده شده که حقا ادراک واقعی آن ممکن نیست مگر امام زمان(عج) تشریف بیاورند و شرح و تفسیر بفرمایند.

وی افزود: مناجات شعبانیه از مضامینی برخوردار است که خود کلاس انسان سازی است، در ادعیه و مناجات درس های زندگی و راه کارهای کاربردی به مسلمانان ارائه شده است، مناجات شعبانیه ضمن توحید گرائی و تاکید بر اصول اولیه دین توحیدی در ابتدا نبوت و امامت «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» را صدر نشین می کند سپس در بُعد سیاست بهترین راه کار را ارائه می دهد «اِلهى هَبْ لى کَمالَ الانْقِطاعِ اِلَیْکَ» از همه کس و همه چیز جز خدا جدایی می طلبد، انقطاع از کفر و استکبار و هرآنچه ذلت در پی دارد خمینی کبیر و مقام معظم رهبری با الهام از همین بیان شعار لا شرقیه و لاغربیه را جهانی کردند.

کارشناس مذهبی صداوسیما گفت: ادب در گفتار بین خالق و مخلوق «وَ اسْمَعْ دُعائى اِذا دَعَوْتُکَ وَ ْاسمَعْ نِدائى اِذا نادَیْتُکَ» نوع نگرش به توحید و یگانگی ذات اقدس الهی، روش و منش طلب کننده در برابر اعطا کننده «إِلَهِی وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ قَائِمٌ بَیْنَ یَدَیْکَ مُتَوَسِّلٌ بِکَرَمِکَ إِلَیْکَ إِلَهِی أَنَا عَبْدٌ أَتَنَصَّلُ إِلَیْکَ» بیان عظمت خالق و صفات انحصاری او و ضعف و فقر و نیاز مبرم مخلوق «اِلهى اَنَا عَبْدُکَ الضَّعیفُ الْمُذْنِبُ وَ مَمْلُوکُکَ الْمُنیبُ» از درس های مناجات شعبانیه است. مضامینی ارزشمند که روح انسان را برای ورود به ماه مهمانی خدا و ارتباط با خالق یکتا جلا می دهد و آمادگی می بخشد.

وی ادامه داد: و همچنین اعتقاد و باور قبر و قیامت «إِلَهِی هَبْ لِی کَمَالَ الانْقِطَاعِ إِلَیْکَ وَ أَنِرْ أَبْصَارَ قُلُوبِنَا بِضِیَاءِ نَظَرِهَا إِلَیْکَ حَتَّى تَخْرِقَ أَبْصَارُ الْقُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ إِلَى مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ» قبولی حساب و کتاب اعمال و رفتار دنیوی و عقوبت اخروی، شاکله اصلی دین باوری و اعتقاد راسخ به اصول دین و مبانی نظری و عقلی دین است.

اصل امامت و مهدویت و روحیه امید

حجت الاسلام تقوی گفت: تسلیم و پذیرش امامت و اصل لاینفک امامت یعنی مهدویت، احساس حقارت در صورت محرومیت از الطاف الهی و روحیه امید و باز سازی روان و جسم «وَ إِنْ خَذَلْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَنْصُرُنِی» «وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى» هر کس از یاد من دل بگرداند در حقیقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور مى‏کنیم.

وی افزود: در دنیای امروز برای رهایی از سیل بنیان کن استرس ها و هجمه سنگین دشمنان برای انهدام خانواده ها آیا راه کاری بهتر از دعا می توان معرفی کرد و اگر قرار به معرفی دعا باشد فراتر از مناجات شعبانیه دعایی سراغ داریم؟ گزاف نخواهیم گفت اگر مدعی باشیم آنها که در طریق سیر و سلوک الی الله گام بر می دارند به انتظار شعبان سر از پا نمی شناسند اگرچه این مناجات درغیر این ماه هم از عظمتش کم نمی شود.

رییس مرکز فقهی تبلیغی جوادالائمه بیان داشت: این دعا از مناجات‌های کم نظیر است مثل دعاى ابو حمزه که از حضرت سجاد وارد شده است آن هم کم نظیر است مشتمل بر اسرارى است که دست ما از آن کوتاه است. از ائمه هدى ادعیه‌اى وارد شده است که مضامین آن‌ها را باید تأمل کرد و آنهایى که اهل نظر و معرفت هستند بر آن‌ها شرح کنند و به مردم ارائه بدهند.

وی افزود: اگرچه هیچ کس نمى‌تواند آن چیزى را که به حسب واقع هست شرح کند این بخشی از فرمایش حضرت امام (ره) است که امام برای مناجات عدل بیان می کنند و با اشاره به دعای کمیل و صحیفه سجادیه به نوعی تراز گیری وعدل سنجی می فرمایند.

مناجاتی که تمام ائمه آن را خوانده اند

حجت الاسلام تقوی گفت: مناجات شعبانیه اگر دارای این متن عارفانه و توحیدی نبود نمی توانست آنقدر منزلت پیدا کند که تمام ائمه در مکتب او زانو بزنند و شعبانیه بخوانند «الَهِی فَسُرَّنِی بِلِقَائِکَ یَوْمَ تَقْضِی فِیهِ بَیْنَ عِبَادِکَ إِلَهِی اعْتِذَارِی إِلَیْکَ اعْتِذَارُ مَنْ لَمْ یَسْتَغْنِ عَنْ قَبُولِ عُذْرِهِ فَاقْبَلْ عُذْرِی یَا أَکْرَمَ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَیْهِ الْمُسِیئُونَ» خیل فقهای نامدار شیعه که خود هر کدام وزنه ای بوده اند و صاحب رای و نظر، چه در ادعیه و اذکار و چه در عرفان و مفهوم تفقهه و تعقل، همه وقتی سخن از مناجات شعبانیه است عظمت های شخصی را به کنار زده و در برابر عظمت این اذکار و جملات خود به نجوا و دعا می نشینند.

وی افزود: در واقع یاس و نا امیدی در جامعه اسلامی با کمک از این ادعیه و جملات رنگ می بازد «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» بگو اى بندگان من که بر خویشتن زیاده‏روى روا داشته‏اید از رحمت‏خدا نااُمید نشوید در حقیقت‏ خدا همه گناهان را مى‏آمرزد که او خود آمرزنده مهربان است.

مناجات علما و شهدا

مؤلف کتاب هزار از هزاران بیان داشت: از آن روزی که در بیان شیوای مولی الموحدین علی (ع) این اذکار زمزمه شد تا به امروز می شود محاسبه کرد که چقدر از فحول شیعه و غیر شیعه در برابر این دعا زانوی ادب به سینه گرفته اند. اما آیا می شود محاسبه کرد از آن تاریخ تا به امروز چه تعداد افراد گمراه به برکت این نجوای شعبانیه مسیر هدایت را یافته و پیموده اند و به راه پاکان رهنمون شده اند. آیا قابل محاسبه است که چه کسانی در این نجوا به ملکوت سفر کرده و به جایی رسیده اند که حتی ملائک و فرشتگان به آن مقامات نرسیده اند.

وی افزود: مناجات شعبانیه نجوای شهدا در سنگرهاست فریاد فقها و علما در سحرگاهان و پس از خستگی تدریس و تلمذ است. ندای دلسوختگان زجر کشیده است آوای در راه ماندگان و راه گم کردگان است. زمزمه صالحان و عارفان و عاشقان الی الله، گفتار کسانی است که به معبود رسیده و سر در دل گشوده و با خدا نجوا می کنند.

عضو نخبگان تبلیغ در پایان بیان داشت: به جرئت می توانم ادعا کنم آن گونه که مقام معظم رهبری (مدظله) درباره مناجات شعبانیه ایراد سخن کردند در هیچ مضمون عرفانی با این عظمت بیانی ندارند. حضرت امام(ره) که در قرن اخیر به حقه سر آمد عرفا قولا و فعلا بوده اند در آغاز کلامشان فرازی از مناجات شعبانیه بود.

وی افزود: در این که اصل ماه شعبان و برکات آن و خصوصا تبرک این ماه به بیان شیوای امیرمؤمنان علی(ع) و زمزمه کلام مولا هر کلام خود در رسیدن به کمالات معنوی نقش آفرین است هیچ تردیدی وجود ندارد. اما نکته اصلی این است که این دعا افزون بر اصالت دعایی خود در تمام زمینه هایی که مربوط به آموزه های دینی است حرفی برای گفتن دارد./933/ت301/ب