درمصاحبه استاد با روزنامه قدس عنوان شد:وقف نگهداري مال و رهاکردن منفعت است

درمصاحبه استاد با روزنامه قدس عنوان شد:وقف نگهداري مال و رهاکردن منفعت است

• توسط علی
• ۱۳۹۴ بيست و نهم آذر
• 2534
• 0

بسم الله الرحمن الرحيم

وقف در فقه القران وفقه الحديث

 

الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا

مال و پسران زيور زندگى دنيايند و نيكيهاى ماندگار از نظر پاداش نزد پروردگارت بهتر و از نظر اميد [نيز] بهتر است

اسلام ديني است كه در تمامي زمينه هاي مورد نياز جوامع بشري انديشيده است وبراي همه نياز بشر تدوين برنامه كرده است . نمي توان موردي را يافت كه نياز جامعه باشد و اسلام راجع به آن طرح برنامه و ؟؟؟ نداشته باشد. حقا بهترين دين براي جوامع بشري چه مردن و چه غير مدرن اسلام است.

و الباقيات الصالحات خير عند ربّک ثواباً و مرداً کارهاي شايسته ي ماندني، نزد پروردگارت از حيث پاداش بهتر و خوش عاقبت تر است

 

قوانين و ضوابط و احكام اسلامي مختص جامعه خاصي نيست و زمان و مكان را در مي نوردد و از همه موانع عبور مي كند و نشان مي دهد كه به حق براي همه اعصار و ازمنه و امكنه قابل مداقه است يكي از مواردي كه در اسلام از آغازين روزهاي ظهور اسلام مطرح است بحث وقف است. موقوفات و وقف جزء دستورات صريح اولياء و آموزه هاي اسلامي است.  از زمان خود پيامبر اكرم(ص) مبحث وقف شروع شده و همچنان با قوت ادامه دارد.

مرحوم صاحب جواهر ره كه ازفحول علمائ اماميه ومورد احترام خاص حضرت امام بودند كه بار ها حضرتشان بر فقه جواهري تاكيد مي فر مودند از وقف اينگونه ياد مي كنند  تحبیس الاصل وتسبیل المنفعه، یا اطلاق المنفعه، نگهداری مال و رها کردن منفعت است.

وقف عقدی است که ایستایی اصل مال و رهایی منافع را می رساند. دلیل این که وقف نامیده شده، چون بازداشتن و حبسی از اموال است که دیگر حق تصرف فروش هبه و مانند آن، دیگر منتفی می شود. به همین دلیل وقف تنها در اموالی جایز است که ماندگاری داشته باشد و بهره گیری از آن به تمام شدنش نیانجامد. گاهی از وقف به وصیت و صدقه جاریه هم یاد شده است

ان الله يامر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذي القربي
يقينا خداوند به عدل و احسان وبخشش به نزديکان دستور مي دهد

بهترين روش براي رسيدگي به محرومين و در راه ماندگان و آوارگان و نيازمندان في البداهه و مجامع عمومي و مصارف عمومي موقوفات است. مسجد، حسينه، خيريه ها، حرم ها، مدرسه، بيمارستان، جاده، پل ها، اماكن عام المنفعه، ورزشگاه ها و خدمات رفاهي مثل حتي هوابيما، قطار، اتوبوس و ساير وسائل حمل و نقل و هزاران مورد ديگر همه را مي تواند مشمول شود.

هيچ نياز عمومي وجود ندارد كه در وقف نگنجد و هيچ خير و خيراتي بهتر از وقف نيست كه صدقه جاريه و داراي استمرار باشد.

درقُبا كه از محله هاي مدينه است  نخلستاني بود به نام بويره كه از اموال شخصي پيامبراكرم(ص) محسوب مي‏شد و ايشان، آن را وقف بر فقيران و بينوايان نموده بود. و نيز نقل شده است كه پيامبر(ص) زميني را وقف مخارج افرادِ در راهْ‏مانده (ابن‏السبيل) نمود. اميرالمؤمنين(ع) نيز در محلّي به نام ينبع صد چشمه حفر كرد و آنها را وقف حاجيان خانه خدا نمود و نيز مزرعه‏اي داشت كه وقف نيازمندان و در راه‏ماندگان كرد.

 يکي از ياران پيامبرص به نام ابوطلحه انصاري در مدينه نخلستان و باغي داشت که بسيار با صفا وزيبا بود به طوري که همه در مدينه از آن سخن مي گفتند. در آن چشمه آب صافي بود که هر موقع پيامبرص به آن باغ مي رفت از آن ميل مي کرد و وضو مي ساخت و علاوه بر همه اينها آن باغ درآمد خوبي براي ابوطلحه داشت. پس از نزول آيه:«لن تنالوا البر حتي تنفقوا مما تحبون به خدمت پيامبرص آمد و عرض کرد.مي داني که محبوبترين اموال من همين باغ است و مي خواهم آن را در راه خدا انفاق کنم تا ذخيره اي براي رستاخيز من باشد، پيامبر. فرمود: من صلاح مي دانم آن را به خويشاوند نيازمند خود بدهي، ابوطلحه دستور پيامبر را عملي نمود و آن باغ را بر خويشان خود وقف کرد.

وقف اهميت قرآني دارد. اهميت روائي دارد اهميت عملي در سيره اولياء الهي دارد اهميت تجربي در گذر تاريخ دارد اهميت ملموس براي متقدمين موقوفه دارد .

تقريبا تمامي چهارده معصوم ع به نوعي موقوفاتي از خود بياد گار گزاشته اند

كه در كتب روائئئئئئئي مسطور است .پيامبر اكرم ص وامير مومنان وامام باقر ع و....

مردی یهودی درمدينه که ظاهرا قبل از جنگ اُحد مسلمان شده بود، همراه لشکر اسلام در جنگ با مشرکین شرکت کرد، هنگامی که به سوی اُحد حرکت می کرد وصیت کرد که اگر من مُُردم هفت قطعه باغهای من مال رسول الله ص باشد. (مخیرق در آن جنگ کشته شد) و آن هفت باغ از همان تاریخ یعنی از سال سوم هجرت به ملک رسول خدا ص در آمد و آن حضرت نیز در آن تصرف کردند و کارگران پیامبر اکرم ص باغ ها را اداره می کردند، تا سال هفتم هجرت کار بدین قرار گذشت و در همان سال آن حضرت باغها را وقف کردند، این باغ ها وقف خاص یعنی وقف برحضرت فاطمه س دختر پیغمبر.بودامام سجاد ع مي فرمايند بعدها سر اين باغها مخاصمه شد ومسامان بر وقف بودن ان شهادت دادند

در اهميت وقف و موقوفه همين بس كه فقهاء بزرگوار در طي 14 قرن گذشته عموما و در عصر حاضر خصوصا مورد توجه قرار گرفته و كرسي هاي درس بزرگاني مثل شيخ طوسي در آغازين روزهاي حوزه هاي علميه و اواخر .صاحب جواهر و مرحوم سيد يزدي و حضرت امام(ره) را به خود اختصاص داده است.

بون شك هيچ حوزه علميه اي وجود ندارد كه در ان وقف تد ريس نشود.كتابهاي فقهي معتبري در مبحث وقف به رشته تحرير در آمده است و فحول از علماء اماميه و غير اماميه در اهميت آن ايراد سخن فرموده اند.

قوانيني كه براي موقوفات در فقه وضع شده است همه حكايت از اوج عظمت وقف دارد اينكه چه اركاني براي آن وقف طرح شده مثل اركان اربعه:

1.     اجراي صيغه وقف براي اعتبار بخشي به موقوفه

2.     نوع و جنس وقف با همه خصوصيا و ويژگيها براي عدم سردرگمي و عبور نكردن از مسائل شرعي و عرفي و اخلاقي.

3.     شناخت واقف با همه مشخصات و ويژگيها برگرفته از متون فقهي. مثل اين كه صغير باشد و كبير باشد. سفيد نباشد و عاقل باشدمالك ملك باشد همين الان مالك باشد ياقطعيه مليت مشخص باشد.

4.     موقوف عليه چه كسي و چه جايگاهي است و با چه شرائطي و چه زماني و چه خصوصياتي و يا اشراف باتوليت چه كسي و امثالهم.مثل لایباع و لایوهب و لایرهن كه هیچ كس حق فروش و بخشش و رهن را نداردويا فمن بدله بعد ما سمعه فانما اثمه على الذین یبدلونه ان الله سمیع علیم

كه اين اركان اربعه هر كدام خود كتاب مفصلي دارد در فقه و آموزش آن زمان بر است براي دانش جويان و محققين علوم فقه الحديث و فقه القرآن و به حق اهميت موقوفه را برخ مي كشد.حضرت امام خميني ره به اركان اربعه وقف مثل ساير بزرگان فقه از قبيل شيخ طوسي ره ومرحوم سيد كاظم يزدي وصاحب جواهر ره وسايرين تا كيد دارند.

نكته ديگري كه قابل طرح است اين كه تقريبا در همه مذاهب و همه پيروان مكتب توحيد ي البته با اشكال مختلف بر وقف يا اسامي ديگري اتفاق نظر وجود دارد. در داخل مذاهب اسلامي چه عامه و چه خاصه بر اصل وقف اتفاق نظر وجود دارد. و بر همين اساس است كه 14 قرن وقف خوش درخشيده است و واقفين ماندگار شده اند.

كساني كه مسجد ساخته و سالهاست فوت كرده اند ولي نام آنها در سردر مساجد خود نمائي مي كند وياد آنها زنده است و هر روز دعايشان مي كنند. مدارس علميه كه هر روز دانش پژوهاني بياد واقف به دعا مي نشينند. بيمارستانهائي هر مريضي آهي مي كشد ثواب راحتي او براي واقف منظور مي شود. جاده هائي بر هر استمراري واقع منافعش را مي برد. ليس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب و لکن البر من امن بالله و اليوم الاخر والملائکه و الکتاب و النبيين و اتي المال علي حبه ذوي القربي و اليتامي و المساکين و ابن السبيل....»(بقره/ 177)
[نيکوکاري آن نيست که روي خود را به سوي مشرق و مغرب بگردانيد،بلکه نيکي آن است که کسي به خداوند و روز باز پسين و فرشتگان و کتاب (آسماني) و پيامبران ايمان آورد ومال خود را با وجود دوست داشتنش، به خويشاوندان و يتيمان و بينوايان ودر راه ماندگان و....بدهد]

حرم مطهر حضرت رضا عليه السلام كه از نظر وقف و موقوفات شايد در كشور اسلامي و عزير ما ايران حرف اول را مي زند بيشترين منافعش را مردم مي برند چه اماكن زيارتي چه مراكز درماني چه مراكز خدماتي چه آشپزخانه معظم و چه نيروهاي خدوم همه بركات موقوفات است.

دركتاب شريف وساائل الشيعه از امام صادق ع نقل مي كند كه

سته تلحق المومن بعد موته: ولد يستغفر له، و مصحف يخلفه وغرس يغرسه، و قليب يحفره، و صدقه يجريها و سنه يوخذ بها من بعده/ ند مورد است كه مومن بعد از فوتش از ان بهره مند مي شود

فرزند صالحي که براي او طلب آمرزش کند؛ قرآني که از او بياد گار بماند  و مورد استفاده قرار گيرد

چاه آبي که حفاري كند وبه بهره برداري برساند . چشمه آبي که در راه خدا جاري مي کند؛ سنت و روش حسنه و نيکي که پس از او مردم به آن عمل مي کنند

 

• برچسب ها