اهمیت و جایگاه دعا و دلایل عدم اجابت؛ نوشتاری از حجت‌الاسلام علی اصغر تقوی

اهمیت و جایگاه دعا و دلایل عدم اجابت؛ نوشتاری از حجت‌الاسلام علی اصغر تقوی

• توسط علی
• دوشنبه، 5 خرداد 1399
• 1374
• 0

شفقنا- حجت‌الاسلام علی اصغر تقوی، مدیر مرکز فقهی و تبلیغی جوادالائمه در یادداشتی با عنوان «اهمیت و جایگاه دعا و دلایل عدم اجابت» که در اختیار شفقنا قرار داده، این گونه آورده است:

در آغازین روزهای خلقت بشر، دعا سلاحی بود که توسط آن گرفتاری‌ها برطرف و مشکلات حل می شد. حضرت آدم و حوا وقتی دچار مشکلی شدند با توسل به دعا، مشکلشان رفع شد. از همان آغازین روز خلقت انسان‌ها که خداوند بشر را آفرید به آنها دعا را آموزش داد تا به وسیله دعا بتوانند بر مشکلاتشان فائق آیند «علَّم ادم الاسماء کلها»؛ چه قبل از طلوع اسلام و چه بعد از ظهور و بروز اسلام، آیات متعددی در قرآن تحت عنوان آیات “ربنا” مطرح شده که همه اینها اهمیت دعا را بیان می‌کند. «ربَّنا ظَلَمنا اَنفسنا، ربَّنا فغفرلنا و ارحمنا، ربنّا اتنا فی الدنیا الحسنه و فی الآخره حسنه، ربنا افرغ الینا صبرا، ربنا و توفنا مع الابرار».خداوند توصیه می‌کند «اُدعونی اَستجب لکم» شما دعا کنید تا من اجابت کنم و یا دعا سلام انبیا است.

دعا بهترین وسیله برای نجات انسانها از همّ و غم و گرفتاریها و مشکلات و بلایای طبیعی و غیر طبیعی است؛ انسان می‌تواند به وسیله دعا در همه لحظات زندگی، مشکلات خودش را به ذات اقدس الهی عرضه کند و از پیشگاه او تقاضای کمک و یاری برای حل مشکلات داشته باشد و خداوند هم وعده داده که اگر دستی به سوی او دراز شود و اگر کسی دعا کند خداوند آن دعا را مستجاب می‌کند.

امیرالمومنین علیه السلام در دعای “کمیل”وسیله انسان را در پیشگاه ذات اقدس الهی دعا معرفی می‌کنند. «یا سریع الرضا اغفر لمن لایملک الی الدعاء». یعنی وقتی دست انسان خالی است و هیچ توشه و اندیشه‌ای جز دعا ندارد، این دعا است که کلید حل مشکلات می‌شود؛ در نتیجه دعا هر جا و در هر نقطه‌ای و تحت هر شرایطی انجام شود وعده داده شده که اجابت می‌شود. اگر بنده‌ای زحمتی می‌کشد و دعا می‌کند خداوند او را مایوس و ناامید از در خانه خود برنمی‌گرداند اما چرا بعضی از دعاهای ما به اجابت نمی رسد؟

راهکارهایی در معارف دینی ارائه شده که یکی از آن راهکارها این است که اگر انسان اتکالش( توکل کردن) به ذات اقدس الهی تنها نباشد، گاهی ممکن است دعا پاسخ ندهد؛ دعا را باید زمانی مطرح کنیم که اتکال فقط به ذات اقدس الهی باشد «و من یتوکل علی الله فهو حسبه» اگر نگاهمان، نگاهِ ویژه و خاص و توجهمان به خدا باشد و فقط از خدا کمک بخواهیم، خدا هم کمک می کند.

نکته بعدی این است که دعا باید در چهارچوب معارف دینی باشد؛ خارج از چهارچوب معارف دینی حق دعا کردن نداریم؛ اگر ما دعا کنیم و شخص دیگری بدون دلیل دچار مشکل شود، این دعا پسندیده نیست. همچنین اگر ما دعا برای کار حرام و یا تقاضا برای نامشروع و غیر مشروع انجام دهیم، این هم پذیرفته نیست پس دعا باید در چهارچوب معارف دینی و مذهبی باشد تا به اجابت برسد.

نکته بعدی این است که دعا نباید به گونه‌ای باشد که دیگران متضرر شوند؛ ما نباید دعایی کنیم که ممکن است برای ما منافعی داشته باشد اما دیگران در این بین مورد توجه و ضرر قرار بگیرند؛ مثلا این که دعا کنیم فلانی بمیرد و من صاحب خانه او بشوم، صاحب امکانات او بشوم، صاحب قدرت و جایگاه او بشوم؛ این دعا، پذیرفته نیست. هر کسی در هر شرایطی که دعا کند، زحمت او هدر نمی‌رود و خداوند اگر بداند که او خالصانه دعا می‌کند، دعای او را در جاهای مختلفی به اجابت می‌رساند.

در روایات و آموزه‌های اهل بیت(ع) این گونه یاد گرفتیم که:

اولا: دعا در مورد خودمان و در همان چه درخواست کردیم، مورد اجابت قرار می گیرد.

دوما: دعا در آینده به اجابت می رسد و زمان می‌خواهد؛ الان آن دعایی که کردم، فعلا مصلحت من در اجابت نیست و خداوند اجابت را به تاخیر می اندازد و در زمان لازم آن دعا را به اجابت می‌رساند.

سوما: دعایی که می‌کنم، ممکن است خیر و برکاتش عاید فرزندان من شود و این دعا مصلحت نیست که در زمان من و برای من به اجابت برسد؛ اما اجر و پاداش من جایی نمی رود و خداوند آن را فردای بعد از من یا در زمان من برای فرزندانم می‌گذارد.

طبق آموزه‌های دینی، ثواب بعضی از دعاهای ما نصیب پدر و مادر ما می شود و آنها سوال می‌کنند این مربوط به چیست؟ می گویند این مربوط به دعایی است که فرزند شما در دنیا انجام داد.

بعضی از دعاهای ما ذخیره می شود برای فردای قیامت ما، فردای قیامت وقتی وارد صحرای محشر می‌شویم می‌بینیم انبوهی از محسنات و خوبیها را برای ما در نظر گرفتند؛ سوال می‌کنیم که ما این کارها را انجام ندادیم ما که این اعمال را انجام ندادیم اینها چیست؟ این اندوخته‌ها و گنج‌هایی که الان نصیب ما شده چیست؟ خطاب می شود اینها نتیجه دعاهایی است که در دنیا انجام دادید و به اجابت نرسید و صلاحتان در اجابت نبود.

بعضا ممکن است ما برای یک امری دعا کنیم اما در جای دیگری جواب بگیریم؛ یعنی من دعا می‌کنم که خدایا به من یک خانه خوب بده! اما خداوند مصلحت من را در این نمی داند که به من خانه خوب بدهد لذا به من علم خوب می‌دهد، صدا، هنر و دوستان خوب می‌دهد؛ به من فرزندان و همسر خوبی می‌دهد. بنابراین دعای من در آنچه که من می‌خواستم اجابت نشد و در جای دیگری اجابت شد. بنابراین بعضی از دعاهای ما در مسیری که ما می‌خواهیم اجابت نمی‌شود؛ اما از عذاب ما کم می‌شود و مورد عفو و بخشش خداوند قرار می گیریم.

گاهی وقتها دعا می‌کنیم اما دعا به اجابت نمی‌رسد و مورد توجه قرار نمی‌گیرد ولی خداوند با یک ارتقاء درجه‌ای و معنویتی من را توفیق می دهد. در برخی کارها من دعا کردم که خدایا فلان امکانات یا این ریاست را به من بده! اما این پست را به من نمی دهد اما دعای من که هدر نمی رود و زحمت من باطل نمی‌شود و خداوند به من توفیق می دهد که اهل نماز شب باشم و نماز شب بخوانم؛ وقتی نماز شب می‌خوانم می‌بینم موقعیت، جایگاه و احترام من خیلی از آن مدیریت بیشتر شد و جایگاه بالاتری پیدا کردم. خداوند توفیق می دهد کتابی بنویسم، مدرسه‌ای بسازم و یا شاگردان خوبی در جامعه تربیت کنم لذا نتیجه دعای من در جای دیگری اجابت می شود.

گاهی بعضی از دعاهای ما به اجابت نمی رسد چرا؟ چون آن مسیری که انتخاب کردیم ممکن است مسیر خطرناکی برای ما باشد و مصلحت ما در این باشد که اگر در آن مسیر و آن دعا اجابت شود، خطراتی سر راه ما قرار بگیرد؛ بنابراین خداوند مسیر ما را عوض می کند و می گوید تو از این مسیر برو و بعد که به مسیر دیگری می‌رسیم، می گوییم چه خوب شد که این دعا در آنجا به اجابت نرسید.

اینها مواردی است که فراوان در آموزه ها و فرمایشات اهل بیت علیهم السلام به ما توصیه و آموزش داده شده است.

اما عواملی هم موثر هستند که دعاها به اجابت نمی رسند؛ در دعاهایمان این گونه می خوانیم «اللهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعاء» یعنی به دلیل بعضی از گناهانی که توسط عده‌ای انجام می‌شود، دعا حبس می‌شود و یا اصلا دعا به جایی نمی‌رسد که بخواهد به اجابت برسد. دعا در محبس گناه ما قرار می‌گیرد لذا صدای ما به ذات اقدس الهی نمی‌رسد.

«اللهم اغفرلی الذنوب التی تنزل البلاء» بعضا خداوند به دلیل گناهانی که انسان انجام می‌دهد، بلایی را نازل می‌کند و تر و خشک با هم می‌سوزند و در روایات آمده است که اگر گناه جدیدی مرتکب شویم، بلای جدیدی نازل می‌شود؛ در دنیای مدرن و فضای مجازی هم می‌بینیم که چه گناهانی را به تصویر می‌کشند که به واسطه آن بلای جدیدی دامن گیر مردم می‌شود.

بحث کرونا یک بحثی است که همه جهان را درگیر کرده و هیچ منبعی و موردی را در تاریخ نمی‌بینیم که به این شکل همه آحاد جامعه درگیر شده باشند؛ فقیر و غنی، رئیس و مرئوس، کوچک و بزرگ، زن و مرد و از هر قوم و زبانی در هر کشوری درگیر این ویروس شده اند؛ بنابراین هر عاملی می‌تواند سبب شود که دعای ما دچار چالش شود. یکی از نکاتی که در بحث دعا مطرح می‌شود این است که وقتی انسان می خواهد دعا کند باید خود را پاک و عاری از معاصی و خطایا کند.

السلام علیکم و رحمه الله و برکاته

• برچسب ها