در مصاحبه باروزنامه همشهری : بصیرت متصل به آسمان

سخن در فضایل و شخصیت و عظمت ائمه(ع) بسیار است، اما آنچه لازم است درباره ائمه(ع) و به‌ویژه جوان‌ترین امام(ع) بدانیم سبك زندگی و روش و‌منش ایشان در جامعه و خانواده است. رفتار، كردار و گفتار این امام(ع) بزرگوار برای راهنمایی بشر و سعادتمندی ما همچون چراغی در مسیر بندگی روشنایی می‌دهد. امام رضا(ع) فرمود در اسلام فرزندی با بركت‌تر از این مولود برای شیعیان ما نیست. اینک  از كلام حجت‌الاسلام والمسلمین «علی‌اصغر تقوی» رئیس مركز فقهی جوادالائمه(ع) در مورد سبك زندگی جوان‌ترین امام(ع) بهره‌می‌بریم.
اهل‌بیت(ع) همه دارای شخصیتی بی‌بدیل و بی‌نظیر و استثنایی در تاریخ بشریت هستند. در این میان امام جواد(ع) به‌عنوان جوان‌ترین امام(ع) یكی از شخصیت‌های علمی، فكری و معنوی است كه در سنین جوانی به نیكی درخشیده و برای اسلام و جامعه اسلامی تحولات عظیمی ایجاد كرده است؛ جوانی كه در یك مقطع تاریخی خاص توانست بركات علمی فراوانی را از خود به یادگار بگذارد؛ به‌تعبیر بهتر شخصیتی كه قرآن را احیا كرد، به اسلام حیاتی دوباره بخشید و توانست جامعه اسلامی را با فرهنگ و معارف اهل‌بیت(ع) به خوبی آشنا كند. احوالات اهل‌بیت پیامبر و ائمه اثنی‌عشر(ع) در كلمات حضرت ابراهیم(ع)، در تورات و انجیل و همه كتب آسمانی بیان شده است و تقریبا آنچه گفتنی است قبل از ولادت این بزرگواران در كتب تاریخی آمده و از ناحیه خدا الهام و به جامعه خبر داده شده است. مثلاً در تورات پیرامون امام جواد(ع) بسیار زیبا و شیوا همه گفتنی‌ها در یك جمله بیان شده است: «حضرت جواد (ع) دارای عمری كوتاه، اما آثاری طولانی خواهد بود».

الگوهایی از سبك زندگی امام (ع)
امام(ع) توصیه‌هایی به جامعه داشتند كه درسبك زندگی امروزی می‌تواند كارگشا باشد. ایشان از آغاز كودكی تا پایان عمر در این بیست و چند سال، هرآنچه را انجام داده و فرموده و عمل كرده، همه سیره‌ای است كه برای نسل جوان امروزی می‌تواند به‌عنوان یك دانشگاه، راهنما و یك روش و‌منش زندگی اسلامی و انسانی ترسیم شود. قصد این نیست كه همه ویژگی‌های امام جواد(ع) در این نوشته بررسی شود، بلكه به‌طور مجمل و كوتاه به سفارش‌ها و عملكرد آن حضرت اشاره می‌شود.

دوری از اشرار
بسیاری از خطاها، اشتباهات و اعمال خلاف جوانان ریشه در همنشینی با افراد ناباب و به قول معروف رفیق بد دارد كه در کاوش اسباب و عوامل خطا روشن می‌شود. بنابراین امام (ع) درتوصیه به جوانان و افراد جامعه می‌فرمایند که رفاقت با اشرار مایه بدبختی و فلاكت است. از مصاحبت و دوستی با افراد شرور بپرهیز كه افراد شرور مثل شمشیر زهرآلود هستند، ظاهرشان براق و خوش‌رو و خوش رنگ اما آثارشان زشت و خطرناك است.
 شمشیر زهرآلود، زهرش را نشان نمی‌دهد، اما وقتی به بدن فرد اصابت كرد زهر كارش را انجام می‌دهد. امام (ع) برای افراد شرور، مَثَل شمشیر زهرآلود را می‌زند و جامعه را از ارتباط با افراد شرور بر حذر می‌دارد، چراكه افراد بر اثر همراهی و معاشرت با آنها خلق و خوی آنها را می‌گیرند یا به تشویق و زمینه‌سازی آنها به گناه و خطا كشیده می‌شوند. شرور لزوماً به معنای رواج یافته در جامعه نیست بلكه در این زمانه به همه آنهایی كه زمینه شرارت در وجودشان است، گفته می‌شود.
قطعا مراوده با افرادی كه در مسائل دینی ضعیف هستند و به نماز، حلال و حرام و پاكی و نجاست اهمیت نمی‌دهند، در پاكی خورد و خوراك و شربشان دقت نمی‌كنند، در مواردی همچون برخوردهای زن و مرد اصول شرعی و قانونی را مراعات نمی‌كنند، پایبند به اصول اسلام نیستند و بیراهه یا كج راهه می‌روند، سبب سستی و بی‌اعتقادی در فرد می‌شوند، به همین دلیل باید از این‌گونه افراد دوری كرد.
ازهمین فرمایش نكته عكس آن هم استفاده می‌شود، یعنی همان‌طور كه دوستی با افراد بد سبب گرایش به خلاف و خطا می‌شود، دوستی و همنشینی با افراد صالح و دوست و رفیق سالم تأثیر مثبت در فرد و رفتار و كردار می‌گذارد. بنابراین در انتخاب دوست باید دقت كنیم و از این كلام امام جوان (ع) الگو بگیریم.
نكته‌ای كه اینجا شاید برخی از جوانان در توجیه دوستی خود با افراد منفی و بد عنوان می‌كنند، این است كه می‌گویند ما مراقب این هستیم كه به دام آنها و به خلاف و خطا گرفتار نشویم كه در پاسخ می‌گوییم، بر فرض محال كه شما غفلت نكنید و فریب وسوسه نفس و شیطان را نخورید، همین كه در جامعه با این افراد رفت‌وآمد می‌كنید مورد سوء‌ظن مردم قرار می‌گیرید و بر اساس رابطه با آنها شما را قضاوت می‌كنند كه این هم پسندیده نیست. عقل حكم می‌كند كه از این افراد دوری كنیم.

امید به خدا
نكته دیگر كه امام(ع) اشاره می‌كنند امیدوار بودن به خداست. ایشان می‌فرمایند ازخدا مأیوس و ناامید نشوید. چگونه گمراه و درمانده خواهد شد كسی كه خداوند سرپرست و کفیل اوست. هرکه از خدا قطع امید كند و به غیر‌او پناهنده شود، خداوند او را به همان شخص واگذار می‌كند. امید به خدا سبب امید به آینده و نیز امید به زندگی می‌شود. وقتی امید به زندگی آمد خودكشی معنا ندارد.  ناامیدی در نسل جوان آسیب بسیاری دارد. متأسفانه مواردی در جامعه دیده شده که برخی  تا به خواسته خود یا نتیجه مورد نظر كار خود نمی‌رسند از همه‌چیز ناامید می‌شوند و دست به كاری می‌زنند كه عقل و شرع و اجتماع اسلامی آن را نمی‌پسندد. همین ناامیدی زمینه گرایش به خطا و خلاف و بزه را ایجاد می‌كند. بنابراین موضوع امید به خدا كه توصیه جوان‌ترین امام (ع) است، بسیار حیاتی و با‌اهمیت است. اگر امید باشد جوان تصمیم به خودكشی نمی‌گیرد، تفكر خودكشی در ذهن‌ها جا پیدا نمی‌كند و فرد به سمت راه خطا و خلاف برای رسیدن به نتیجه نمی‌رود.
یك جوان امیدوار و جوانی كه خدا کفیل روزی و آبروی او و حافظ و نگهبان اوست تفكر خودکشی را در ذهن خود نمی‌پروراند. زمانی فکر خودكشی خطور می‌كند كه از خدا فاصله بگیریم و امید از آینده قطع شود. انسان ناامید، افسرده و پژمرده و خم می‌شود و می‌شكند. انسان امیدوار راست قامت و استوار به درس و بحث و تحصیل و كار و زندگی خود ادامه می‌دهد و حوادث و ناملایمات زندگی او را از پای در نمی‌آورد، بلكه انگیزه بیشتری برای مبارزه با سختی و مقاومت در برابر آنها تا رسیدن به خواسته و نتیجه مورد نظر خود پیدا می‌كند. به عبارتی انسان امیدوار شكست را مقدمه پیروزی خود می‌داند.

بصیرت و بینایی حقیقی
امام جواد(ع) در بیانی دیگر به بصیرت دردین و بینایی حقیقی در کارها سفارش می‌كند. انسان اگر موقعیت‌شناس نباشد، جریانات او را می‌رباید و هلاك می‌شود. باید حواسش به این باشد كه در چه شرایطی با چه كسانی و چه تفكرات و اندیشه‌هایی در ارتباط است، از چه كسانی الهام می‌گیرد و در چه مقطع زمانی زندگی می‌كند.
كسی كه راه را از چاه نشناسد و موقعیت خود را تشخیص ندهد، سیلاب او را با خود می‌برد و هلاك می‌كند. باید جامعه و رهبران جامعه را بشناسیم، گروه‌های موافق و مخالف و معاند را بشناسیم، حواسمان باشد كه در چه ظرفی قرار گرفته‌ایم و وارد چه فضایی می‌شویم. آیا این راه و فضا مسیر سیلاب و گرداب و طوفان است یا وابسته به كوه و استوار و پشتگرم به جایی محكم.
برای جوان شیعه چه پشتگرمی‌ای بهتر از اهل‌بیت(ع) و اولیای الهی و فقه و فقاهت که اگر این‌گونه شد می‌توانیم با شناخت و بصیرت به وظایف خود عمل كنیم، امام‌جواد(ع) می‌فرمایند كه عمل خالص می‌شود و در روایت آمده است «باارزش‌ترین عبادت‌ها آن عبادتی است كه بدون ریا و خالص برای خدا باشد.» پس در حقیقت بصیرت در دین و بینایی حقیقی در کارها سبب طی طریق در مسیر راست و درست می‌شود.
در جمع‌بندی درسی كه امروز از سبك زندگی جوان‌ترین امام (ع) الگو می‌گیریم به اینجا می‌رسیم كه اگر كسی به خاطر خدا خالصانه عبادت كند و امیدوار به فضل الهی باشد و با اشرار رفاقتی نداشته باشد، صاحب عزت نفس می‌شود.  به فرمایش امام جواد(ع) عزت نفس، شخصیت مؤمن را بالا می‌برد و شخصیت مؤمن در بی‌نیازی و طمع نداشتن به مال و زندگی دیگران است. كسی كه طمع به مال و زندگی دیگران ندارد، زندگی او پاك و خدا محور می‌شود. بنابراین آنچه می‌گوید و آنچه عمل می‌كند همه برای رضای خداست.

• بسیاری از خطاها، اشتباهات و اعمال خلاف جوانان ریشه در همنشینی با افراد ناباب و به قول معروف رفیق بد دارد كه در کاوش اسباب و عوامل خطا روشن می‌شود. بنابراین امام(ع) درتوصیه به جوانان و افراد جامعه می‌فرمایند که رفاقت با اشرار مایه بدبختی و فلاكت است. از مصاحبت و دوستی با افراد شرور بپرهیز كه افراد شرور مثل شمشیر زهرآلود هستند، ظاهرشان براق و خوش‌رو و خوش رنگ اما آثارشان زشت و خطرناك است.